Αρχείο ετικέτας ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑ

Clawback και γενόσημα: Το «κόστος» της ανάπτυξης και της διείσδυσης τους

Clawback και γενόσημα: Το «κόστος» της ανάπτυξης και της διείσδυσης τους

Μετά από πάρα πολλές, αγωνιώδεις , επίπονες, συνεχείς διαβουλεύσεις και προσπάθειες εκδόθηκε η υπουργική απόφαση (ΥΑ) 50389 (ΦΕΚ 2264Β΄/30.6.2017) για τον υπολογισμό του clawback της φαρμακευτικής δαπάνης των ετών 2016, 2017 και 2018. Είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς το υπόδειγμα εφαρμογής που περιλαμβάνει η ΥΑ και πολύ περισσότερο να το εφαρμόσει και να το υπολογίσει σωστά το clawback και αυτό να καταβληθεί χωρίς ενστάσεις και δικαστικές προσφυγές.

Αν όμως κανείς μπορέσει να το κατανοήσει αντιλαμβάνεται δύο βασικά σημεία που όμως έχουν αρνητικό πρόσημο στην οικονομία αλλά και την βιομηχανία

Το ένα είναι ότι για την ανάπτυξη της μια εταιρεία θα πρέπει να καταβάλει επιπλέον clawback. Στο παρόν άρθρο δεν κρίνεται η ορθότητα του μέτρου αυτού. Αναρωτιέται όμως εύλογα κανείς. Για τη διείσδυση των γενοσήμων (αύξηση του ποσοστού τους, τόσο σε όγκο όσο και σε τζίρο) θα καταβάλεται αυξημένο clawback; Οι ελληνικές επιχειρήσεις που επιθυμούσαν η αναλογία 90-10 να είναι μέχρι και 50-50 αντιλαμβάνονται τώρα ότι θα πληρώσουν μεγαλύτερο clawback και αν επιτυγχανόταν το 50-50 θα κατέβαλαν ακόμη υψηλότερο;

Μπορεί κανείς έστω και τώρα να διακρίνει ότι η λύση για την ελληνική βιομηχανία είναι μόνο η μείωση του κόστους παραγωγής των φαρμάκων και της εφοδιαστικής αλυσίδας τους προκειμένου αυτές να γίνουν ανταγωνιστικές τόσο στην Ελλάδα όσο και στις αγορές του εξωτερικού.

Θα πρέπει επίσης να  προχωρήσει σε περαιτέρω επωφελείς συμφωνίες με πολυεθνικές επιχειρήσεις για την παραγωγή φαρμάκων στις εγχώριες μονάδες αξιοποιώντας την υψηλή εξειδίκευση των μονάδων και του προσωπικού του.

Δυστυχώς η παραπάνω μόνη θετική και ουσιαστική λύση απορρίπτεται συλλήβδην χωρίς όμως να μπορεί να προταθεί κάποια άλλη. Το άλλο αξιοπρόσεκτο σημείο με αρνητικό πρόσημο είναι ότι το clawback με το συγκεκριμένο υπολογισμό φαίνεται να αφορά και αυτό του 2016. Δηλαδή σε όσους, λίγους, είχαν καταβάλλει το clawback του 2016 θα γίνει ένας νέος, πιο σύνθετος και δυσκολότερος υπολογισμός; Αυτό διαφαίνεται γιατί ο υπολογισμός για το clawback του 2016 επανυπολογίζεται και πάλι λόγω λαθών που έγιναν και για τ΄ότι  η κεφαλίδα της ΥΑ αναφέρει «clawback 2016,…». Εκτιμώ ότι πιθανόν να  είναι ένα συντακτικό λάθος και όχι η ουσία.

Όμως όλα αυτά συνηγορούν στο ότι το τοπίο γίνεται πιο δύσκολο, πιο σύνθετο, πιο ανεφάρμοστο και πιο αντιαναπτυξιακό. Όμως όλοι μπορούν να αλλάξουν προς το θετικότερο, το αναλογικότερο και το δικαιότερο. Για να γίνει αυτό όμως πρέπει να αποκτήσουν όλοι νοοτροπία win-win και όχι loss-loss όπως ισχύει σήμερα.

Ανατιμολόγηση φαρμάκων και η επερχόμενη αύξηση του clawback

Clawback και αναξιοπιστία υπολογισμών και δεδομένων

CLAWBACK 2017: Τι να μην περιμένει κανείς….

CLAWBACK ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ. ΤΙ (ΔΕΝ) ΙΣΧΥΕΙ

CLAWBACK ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

 

Advertisement

Ανατιμολόγηση φαρμάκων και η επερχόμενη αύξηση του clawback

Η ανατιμολόγηση των τιμών φαρμάκων ανακοινώθηκε αφήνοντας τους περισσοτέρους ικανοποιημένους παρά τα αρνητικά σχόλια που ακούγονται. Ελάχιστα μειώθηκαν οι τιμές σε σχέση με τις αρχικές αναρτήσεις και τις αναμενόμενες με βάση τις τιμές των φαρμάκων αυτών σε άλλες χώρες. Η στρέβλωση των τιμών παραμένει αφού οι κανόνες που ακολουθούνται δεν είναι αυτοί που προβλέπονται στη νομοθεσία.

Όμως όπως γράφτηκε πρόσφατα στην Ελλάδα ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ, ΛΑΘΗ ΚΑΙ ΘΕΤΙΚΗ ΛΙΣΤΑ:ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΚΑΝΕΙΣ είναι η μοναδική χώρα που υπάρχει η πρόβλεψη τα γενόσημα φάρμακα να μην είναι ακριβότερα από το off-patent.

Το ζητούμενο πλέον είναι εάν μεσοπρόθεσμα αυτές οι ανατιμολογήσεις συμφέρουν την ελληνική βιομηχανία. Μακροπρόθεσμα σίγουρα δεν θα την βοηθήσουν να είναι ανταγωνιστική και εξαγωγική. Κανένας αξιόπιστος αναλυτής δεν μπορεί να δεχθεί ότι ένας κλάδος που δεν κάνει τις επενδύσεις που επιβάλλονται  προκειμένου να παράγει νέα και καινοτόμα προϊόντα και ταυτόχρονα δεν μειώνει το κόστος παραγωγής του μπορεί να επιβιώσει σ’ ένα παγκόσμιο , σκληρό και ανταγωνιστικό περιβάλλον. Η διείσδυση των γενοσήμων είναι ήδη αρκετά υψηλή στην Ελλάδα (περίπου 60%) Κατανάλωση γενοσήμων: Προσεγγίζοντας την αλήθεια εάν κανείς συνεκτιμήσει ότι οι τιμές γενοσήμων και off-patent στις κύριες και πολυδάπανες θεραπείες είναι σχεδόν οι ίδιες.

Αναρωτιέται εύλογα κανείς τι νόημα έχει να δοθούν κίνητρα στους φαρμακοποιούς όταν όπως αναφέρθηκε ήδη, οι τιμές γενοσήμων και off-patent είναι σχεδόν ίδιες και η δημόσια δαπάνη για τα φάρμακα είναι συγκεκριμένη και δεν εξοικονομείται ούτε ένα ευρώ από την διείσδυση των γενοσήμων. Αντίθετα από την σημερινή «διατίμηση» ευνοούνται σχεδόν όλοι, πλην των ασθενών.

Σ ’ένα φάρμακο για την χοληστερίνη ο ΕΟΠΥΥ αποζημιώνει με 2,5€ και ο ασθενής πληρώνει την διαφορά από τα 7€ που κοστίζει το φάρμακο.

Η προτεινόμενη τιμή του στην πρόσφατη ανατιμολόγηση ήταν 5€ αλλά τελικά παρέμεινε στα 7€ λόγω των στρεβλώσεων και παραλείψεων της ανατιμολόγησης που αναφέρθηκαν παραπάνω.

Τι σημαίνει όμως αυτό. Ο ασθενής ενώ μέχρι τώρα πληρώνει 65% συμμετοχή για να λάβει το συγκεκριμένο φάρμακο (εάν συνυπολογίσουμε και το 1€ ανά συνταγή, τότε αυξάνεται σε 78% η συμμετοχή του) ενώ εάν τιμολογούνταν όπως είχε αρχικά προταθεί η συμμετοχή του θα μειωνόταν στο 50% (εάν συνυπολογίσουμε και το 1€ ανά συνταγή, τότε θα μειωνόταν σε 70% η συμμετοχή του). Ποιος πραγματικά θα πληρώσει το προβλεπόμενο clawback όταν αυτό πληρωθεί? Ο ασθενής!

Είναι εμφανές ότι εάν στο συγκεκριμένο σκεύασμα το clawback ήταν 30%, τόσο αντιστοιχούσε και στην μείωση της τιμής του που έπρεπε να πραγματοποιηθεί με βάση τη νομοθεσία και τις 3 χαμηλότερες τιμές της ευρωπαϊκής ένωσης. Εάν όμως το σκεύασμα τιμολογούνταν στα 5€ όπως έπρεπε, ο ασθενής θα επωφελούνταν κατά 44,5% από την συμμετοχή που ήδη καταβάλει (από 4,5€ σε 2,5€) ενώ η εταιρεία θα κατέβαλε από τα έσοδα της και clawback περίπου 26% (από 30% σήμερα).

Από τη διατήρηση των τιμών στα ίδια σχεδόν επίπεδα σε βασικά φάρμακα ευρείας χρήσεως οι μόνοι που πραγματικά επιβαρύνονται είναι οι ασθενείς ενώ όλη η εφοδιαστική αλυσίδα από την παραγωγή έως το σημείο πώλησης διατηρεί τα κέρδη της ενώ για κάποιους αυτά αυξάνονται αφού οι περισσότερες πωλήσεις γίνονται με απευθείας είσπραξη και ένα μικρό μέρος της αξίας του φαρμάκου αποζημιώνεται από τον ΕΟΠΥΥ και καταβάλλονται μεταγενέστερα.

Όσο καθυστερούν να υλοποιηθούν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις και να εφαρμοσθούν τόσο θα αυξάνεται το clawback. Εάν διαβάσει κάποιος το άρθρο  1, παρ.5 του COM (2017) 314 final /02-06-2017 θα δει ότι προτείνεται ο εξορθολογισμός των δαπανών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης μέσω της διεύρυνσης του πεδίου εφαρμογής του πλαισίου κλειστού προϋπολογισμού και της μείωσης των ανώτατων ορίων των αυτόματων επιστροφών (clawback).

Αυτό αυτόματα σημαίνει ότι το  clawback θα αυξηθεί κατά 100 εκατ. ευρώ για το 2017.

Όσο η ανατιμολόγηση γίνεται με διαφορετικό τρόπο από το ψηφισμένο η μείωση του 30% όχι μόνο δεν θα είναι εφικτή αλλά θα αυξηθεί κατά 5% (35% συνολικά)

Clawback και αναξιοπιστία υπολογισμών και δεδομένων

CLAWBACK 2017: Τι να μην περιμένει κανείς….

Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Προκλήσεις και εμπόδια.

CLAWBACK, ΛΗΞΙΠΡΟΘΕΣΜΑ ΧΡΕΗ ΚΑΙ BIG BANG

CLAWBACK ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ. ΤΙ (ΔΕΝ) ΙΣΧΥΕΙ.

Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Προκλήσεις και εμπόδια.

Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Προκλήσεις και εμπόδια.

Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία διανύει μια από τις δυσκολότερες περιόδους της τόσο όσον αφορά τον διεθνή ανταγωνισμό και τους περιορισμούς που υπάρχουν  όσο και τις τιμές των φαρμάκων  και τις πωλήσεις της στην Ελλάδα.

Οι ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες παράγουν δικά τους φάρμακα αλλά και φάρμακα άλλων πολυεθνικών για την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Τελευταίες έρευνες έδειξαν ότι τα δύο τρίτα της παραγωγής φαρμάκων ανατίθενται σε τρίτους (outsourcing) και οι προτιμώμενοι παρασκευαστές παίρνουν το μεγαλύτερο μερίδιο.

Οι εσωτερικοί πόροι και η τεχνογνωσία των πολυεθνικών φαρμακευτικών επιχειρήσεων   βαρύνει τόσο για την απόφαση τους να αναθέσουν σε τρίτους όσο και στο πιο outsourcing μοντέλο θα χρησιμοποιήσουν.

Διερευνούν επίσης την ιεραρχία λήψης αποφάσεων μεταξύ των υπευθύνων για την επιλογή των Contract Manufacturing Organisations (CMO΄s) καθώς και τα χαρακτηριστικά επιλογής που πρέπει να διερευνηθούν λεπτομερώς για κάθε μοντέλο outsourcing. Τα στοιχεία αυτά τους επιτρέπουν να λαμβάνουν καλύτερες αποφάσεις όσον αφορά την εξωτερική ανάθεση παραγωγής.

Αυτό που επιδιώκεται, μέσω διαφόρων μοντέλων outsourcing, από τους προτιμώμενους προμηθευτές και τις στρατηγικές συνεργασίες μαζί τους είναι ο εξορθολογισμός του κόστους, η καλύτερη διαχείριση ικανοτήτων, η βελτίωση της αποδοτικότητας και η μείωση του χρόνου πρόσβασής τους στην αγορά.
Η παγκόσμια παραγωγή φαρμάκων απαιτεί οι φαρμακοβιομηχανίες να μετατραπούν από αυστηρά μεταποιητικές βιομηχανίες σε εταιρείες ανάπτυξης και διαχείρισης της τεχνολογίας.

Πρέπει η Ελλάδα να μπορέσει να γίνει κέντρο ανάπτυξης για επώνυμα γενόσημα φάρμακα και καινοτόμα προϊόντα. Οι εξαιρετικοί product developers ,οι ποιοτικοί παρασκευαστές και το ανθρώπινο κεφάλαιο υψηλής εξειδίκευσης που διαθέτει απαιτείται να συνδυαστούν με επενδύσεις στην τεχνολογία, με καθετοποίηση και αυτοματοποίηση της παραγωγικής τους διαδικασίας.

Σήμερα, οι ελληνικές φαρμακευτικές επιχειρήσεις εξάγουν σε 139 χώρες. Όμως το 99% των εξαγωγών τους καλύπτουν χώρες που άμεσα ή το αργότερο μέχρι το 2019 θα έχουν υιοθετήσει τον νέο κανονισμό (161/2016 της Ε.Ε).

Οι ενδιαφερόμενες εξαγωγικές φαρμακευτικές εταιρείες πρέπει να εφαρμόσουν το νέο κανονισμό όσο πιο άμεσα γίνεται. Παγκοσμίως η έλλειψη χρόνου, γνώσης και ειδικών δεξιοτήτων μπορεί να είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο προς τη συμμόρφωση με αυτόν. Πολλές εταιρείες  αντιμετωπίζουν μια πολύ απότομη καμπύλη μάθησης για το νέο κανονισμό που πρέπει να υιοθετήσουν και για το πώς μπορούν να γίνουν συμμορφούμενες με τα νέα αυτά δεδομένα.

Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία πρέπει να κατανοήσει τις αλλαγές και να ξεκινήσει τον προγραμματισμό των δράσεων της το συντομότερο δυνατόν για να τηρήσει τις προθεσμίες, να λειτουργήσει με τα νέα πρότυπα και να βρει το κατάλληλα εξειδικευμένο προσωπικό με την εμπειρία και τη γνώση.

Πολλές ακόμα και σήμερα φοβούνται τις συνέπειες μιας λανθασμένης επένδυσης η οποία θα μπορούσε να αποβεί κρίσιμη. Οι ανησυχίες αυτές είναι συχνά ο λόγος που πολλοί περιμένουν μέχρι την τελευταία στιγμή για να ξεκινήσουν τη διαδικασία – αλλά αυτό που δεν γνωρίζουν είναι ότι παίρνει μήνες για να εφαρμοστεί μια τέτοια περίπλοκη διαδικασία και θα πρέπει να αρχίσει νωρίτερα παρά αργότερα.

Οι βιομηχανίες θα πρέπει να εμπλακούν στενά με τη διαδικασία επιλογής του Εθνικού Οργανισμού Φαρμακευτικής Επαλήθευσης ή NMVO (είτε απευθείας, είτε μέσω του επαγγελματικού τους συνδέσμου). Στην πραγματικότητα το αποθετήριο αφορά όλους τους εμπλεκόμενους και για αυτό οι απαιτούμενες ενέργειες πρέπει να γίνουν έγκαιρα, ταυτόχρονα και συντονισμένα. Εάν αυτό δεν συμβεί τότε το κόστος θα είναι πολλαπλάσιο για όλους.

Η δαπάνη για την υλοποίηση του κανονισμού σε όλα τα στάδια της αλυσίδας είναι αρκετά σημαντική και απαιτείται  μεγάλο χρονικό διάστημα για την υλοποίηση τους. Εάν υπάρχει μια συντονισμένη προσπάθεια η δαπάνη μπορεί να μειωθεί αισθητά μέσω της συγχρηματοδότησης από το ΣΕΣ 2014-2020 αλλά και άλλων χρηματοδοτικών εργαλείων της Ε.Ε.

Η καθυστέρηση της εφαρμογής του κανονισμού και η μη σύσταση του NMVO δεν ευνοεί τα συμφέροντα της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας. Η σύσταση του NMVO, ο οποίος θα είναι υπεύθυνος για να τρέξει το σύστημα ελέγχου των δεδομένων στη χώρα μας, πρέπει να γίνει άμεσα.

Πρέπει λοιπόν η πολιτεία και οι εταιρείες  μελετών, υπηρεσιών μάρκετινγκ, έρευνας αγοράς που προσπαθούν να βρουν τρόπους διείσδυσης των ελληνικών φαρμάκων στις διεθνείς αγορές, να έχουν εξασφαλίσει εκ των προτέρων τις απαιτήσεις που επιβάλει η διεθνής και η ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Άλλως η δημιουργία  επιτροπών με πολλές θεματικές ομάδες εργασίας στην πραγματικότητα δημιουργεί επιπλέον καθυστερήσεις στο πολύ πιεστικό επιχειρηματικό περιβάλλον και πιθανόν λανθασμένο προσανατολισμό. Μέχρι να γίνει ο συγκερασμός όλων αυτών των προτάσεων θα έχει χαθεί μια ακόμα ευκαιρία χρηματοδότησης μέσα από το ΣΕΣ και τ΄ άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία. Η θέση της Ελλάδος στην παγκόσμια κατάταξη, ο ανταγωνισμός που αναπτύσσεται παγκοσμίως αλλά και η αναδιοργάνωση των πολυεθνικών φαρμακευτικών επιχειρήσεων απουσιάζει από τις συγκεκριμένες επιτροπές και ομάδες.

Όσοι ασχολούνται με εξαγωγές φαρμάκων θα πρέπει άμεσα (εντός των προθεσμιών που τίθενται για   όλες τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες) να συμμορφωθούν με τον κανονισμό.

Αυτό που πρέπει να προσεχθεί ιδιαιτέρως από την ελληνική φαρμακοβιομηχανία  είναι ότι κάποιοι θα την  ήθελαν να είναι καθηλωμένη, εγκλωβισμένη στην εσωτερική αγορά, χωρίς καμία προοπτική εξωστρέφειας μόνο και μόνο για να προωθούνται συγκεκριμένα συμφέροντα.

Πρέπει να  μελετηθεί σοβαρά η δομή του κόστους ενός ελληνικού φαρμάκου και πως αυτό θα μπορούσε να μειωθεί δραστικά μέσω διαδικασιών, λειτουργιών και της εφοδιαστικής αλυσίδας όπως κάνουν άλλες ανταγωνιστικές εταιρείες του εξωτερικού προκειμένου να  επιτευχθούν ανταγωνιστικές τιμές.

Μόνο έτσι μπορεί η ελληνική φαρμακοβιομηχανία ν΄ αξιοποιηθεί εμπορικά και εξαγωγικά και να καταστεί μια σημαντική μηχανή ανάπτυξης.

Δημοσιεύτηκε στο Healthmag.gr στις 5-12-2016

Ενδιαφέροντα άρθρα

ΝΕΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΑΡΜΑΚΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ ΤΗΣ

ΕΙΝΑΙ ΕΤΟΙΜΗ Η ΦΑΡΜΑΚΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΨΕΥΔΕΠΙΓΡΑΦΑ?

ΨΕΥΔΕΠΙΓΡΑΦΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Ψευδεπίγραφα Φάρμακα ΙΙ

 

ΜΕΛΕΤΕΣ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ

Από την θεωρία στην πράξη

Σύντομα θα παρουσιαστεί η μελέτη που πραγματοποίησε μεγάλη συμβουλευτική  εταιρεία για λογαριασμό της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας.

Όπως κάθε μελέτη που συντάσσεται από μια μεγάλη εταιρεία θα έχει την αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας ,τις διεθνείς τάσεις και πρακτικές ,ανάλυση SWOT και θα καταλήγει στην εθνική στρατηγική για την παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων μαζί με τις αντίστοιχες προτάσεις για την υλοποίηση της.

Ίσως να έχει και κάτι παραπάνω ή πολλά παραπάνω. Όταν την δουν όλοι οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει όμως να την αξιολογήσουν με βάση τα πραγματικά δεδομένα της εταιρείας τους ή της δημόσιας θέσης που κατέχουν, τις πραγματικές συνθήκες της αγοράς και το υλοποιήσιμο στην παρούσα  χρονική περίοδο λόγω οικονομικής δυσκολίας αλλά και άλλων σημαντικών παραμέτρων. Στην προσεκτική ανάγνωση της θα πρέπει να λείψει παντελώς ο συναισθηματισμός αλλά και η υπέρμετρη φιλοδοξία. Θα πρέπει να δει κανείς τα θετικά στοιχεία της μελέτης αλλά θα πρέπει να σταθεί περισσότερο στα αρνητικά. Αυτά που εμποδίζουν την ανάπτυξη, κάνουν μη ανταγωνιστική την παραγωγή στην Ελλάδα και απαγορεύουν τις εξαγωγές!

Αλήθεια έχει μελετηθεί σοβαρά η δομή του κόστους ενός ελληνικού φάρμακου και πως αυτό θα μπορούσε να μειωθεί δραστικά μέσω διαδικασιών, λειτουργιών και της εφοδιαστικής αλυσίδας όπως κάνουν άλλες ανταγωνιστικές εταιρείες του εξωτερικού?

Οι επιχειρήσεις της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας αφορούν περίπου το 20% της συνολικής αγοράς σε κύκλο εργασιών και περίπου το 24% σε όγκους φαρμάκων.

Σήμερα, οι ελληνικές φαρμακευτικές επιχειρήσεις εξάγουν σε 139 χώρες και όχι σε 80 που λένε πολλοί. Πρέπει όμως να δει κανείς πόσες και ποιες εταιρείες εξάγουν και αν αυτές ακολουθούν το νόμο Pareto (80/20).Το 99% των εξαγωγών καλύπτουν χώρες που άμεσα ή το αργότερο μέχρι το 2019 θα έχουν υιοθετήσει τον νέο κανονισμό για τα ψευδεπίγραφα. Ακούγεται εξαιρετικά ευχάριστο και ενδιαφέρον ότι η ελληνική φαρμακοβιομηχανία  θα εξάγει στη Ρωσία. Γνωρίζουν άραγε από πότε η Ρωσία, η οποία είναι εκτός Ε.Ε, ότι απαιτεί από τους προμηθευτές της να έχουν serialization στα πωλούμενα φάρμακα από το 2017 για μερικά ακριβά και από το 2019 για όλα. Στην Ελλάδα υπάρχει η υπόσχεση για παράταση 3 ετών στην εφαρμογή του νέου κανονισμού. Εάν λοιπόν δεν εφαρμοστεί έγκαιρα ο κανονισμός δεν θα μπορούν  να γίνουν εξαγωγές σε χώρες της Ε.Ε, των ΗΠΑ, του Καναδά και της Αυστραλίας που θα εφαρμόζουν τον κανονισμό ή απαιτούν ήδη πολύ αυστηρούς κανόνες επικύρωσης και επαλήθευσης. Τι νόημα λοιπόν έχει να κάνει η πολιτεία και οι εταιρείες  μελέτες, υπηρεσίες μάρκετινγκ, έρευνες αγοράς ,τρόπους διείσδυσης στις αγορές  και πολλά άλλα, με τεράστιο κόστος, προκειμένου να βρεθούν αγοραστές στο εξωτερικό, όταν δεν θα μπορεί το προϊόν τους να εξαχθεί γιατί δεν θα ακολουθεί πιστά το νέο κανονισμό.

Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία, ούσα ο 2ος εξαγωγικός πυλώνας της Ελλάδος, πρέπει άμεσα να εφαρμόσει το νέο κανονισμό ώστε να γίνει ανταγωνιστική και να εμφανίσει μεγαλύτερη διεισδυτικότητα σε μεγάλες και σημαντικές αγορές φαρμάκων.

Ήδη έχει παρέλθει μεγάλο χρονικό διάστημα για την εφαρμογή του serialization στα φάρμακα και όπως είχα γράψει και παλαιοτέρα η πιο κοινή ανησυχία που ακούγεται στο εξωτερικό είναι η μακρά περίοδος των οκτώ (8) έως δέκα (10) μηνών που απαιτούνται για να ενσωματώσει μία φαρμακευτική εταιρεία μόνον έναν CMO και επειδή μόνο λίγα από τα έργα αυτά μπορούν να λάβουν χώρα ταυτόχρονα, επιτυγχάνοντας μια 100 % ολοκλήρωση σε μια υποδομή point-to-point, θα χρειαστούν χρόνια και το κόστος θα είναι αστρονομικό!

Για την υλοποίηση του χρειάζεται η συμμετοχή των προμηθευτών υλικού και λογισμικού των οποίων οι χρόνοι απόκρισης (lead times) γίνονται όλο και μεγαλύτεροι. Οι πιο δημοφιλείς προμηθευτές μπορούν να είναι πλέον επιλεκτικοί. Ήδη παγκοσμίως παρατηρείται πολύ λιγότερη ευελιξία στην τιμολόγηση και στις συμβάσεις.

Δεν ξέρω τι θα περιγράφει η μελέτη της εταιρείας που θα παρουσιαστεί. Σίγουρα θα έχει πολλές και ενδιαφέρουσες  προτάσεις για ένα καλύτερο μέλλον της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας.

Ξέρω όμως ότι πριν από όλα δεν θα πρέπει να εγκαταλειφθεί η μάχη του αυτονόητου. Αυτή που λέει ότι δεν ξοδεύω ούτε ένα ευρώ εάν είναι απολύτως σίγουρο ότι δεν θα μπορώ να εξάγω πολύ σύντομα. Πρώτα ξεκινάμε από εκεί και μετά όλα τα άλλα.

Και βέβαια για να πουλήσω στην πιο ανταγωνιστική αγορά πρέπει να πληρώ όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις της παραγωγικής διαδικασίας και της νομοθεσίας (όχι μόνο της ευρωπαϊκής αλλά και της αμερικανικής, της ρωσικής, της κινεζικής,..).

Ενδιαφέροντα άρθρα για το θέμα

Υλοποίηση της ευρωπαϊκής οδηγίας για τα ψευδεπίγραφα φάρμακα ΙΙ

ΝΕΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΑΡΜΑΚΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ ΤΗΣ

ΕΙΝΑΙ ΕΤΟΙΜΗ Η ΦΑΡΜΑΚΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΨΕΥΔΕΠΙΓΡΑΦΑ?

ΨΕΥΔΕΠΙΓΡΑΦΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οικονομική Διαχείριση των Κλινικών Μελετών από τα Δημόσια Νοσοκομεία

Προβλήματα που εντοπίζονται στις κλινικές μελέτες.

Παντελής Αδάμ, Διευθυντής Έργων Μονάδων Υγείας της ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ Α.Ε.

Ιωάννης Καραφύλλης, τ.Αντιπρόεδρος ΕΟΦ,Supply chain and logistics manager, karafyllis.i@gmail.com

 

Εισαγωγή

Ένας από τους τομείς που μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη της οικονομίας είναι οι κλινικές μελέτες (κ.μ). Είναι ένας τομέας πολύ δύσκολος, πολύ ανταγωνιστικός και με χώρες που έχουν ήδη αναπτύξει πολύ νωρίτερα τις διαδικασίες και υποδομές για να τις υλοποιήσουν. Στην Ελλάδα υπάρχει ένα θεσμικό πλαίσιο (Απόφαση ΔΥΓ3(α)/οικ. 18910, ΦΕΚ390Β/21-3-2013) το οποίο, παρ’ όλες τις ατέλειες που έχει, είναι αρκετά αναλυτικό. Όμως μέχρι σήμερα οι κ.μ. δεν έχουν την ανάπτυξη που αναμενόταν. Οι αιτίες πολλές και γνωστές. Αν και η ισχύουσα νομοθεσία προβλέπει ρητώς συγκεκριμένες χρονικές προθεσμίες για τις εγκριτικές διαδικασίες σε κάθε διοικητικό επίπεδο, αυτές συχνά δεν τηρούνται. Μεγάλο χρονικό διάστημα για την έγκριση τους από τον ΕΟΦ, την Επιτροπή Δεοντολογίας (ΕΕΔ), από τα επιστημονικά συμβούλια των νοσοκομείων, τις διοικήσεις αυτών… Οι διαδικασίες βελτιώθηκαν όσον αφορά τον ΕΟΦ, την ΕΕΔ και οι χρόνοι έγκρισης ή απόρριψης τους είναι εντός των προβλεπομένων ορίων. Η διαδικασία όμως έγκρισης και υλοποίησης των κ.μ από τις Υγειονομικές Περιφέρειες (ΥΠΕ) και τα νοσοκομεία, παραμένει ένα εμπόδιο. Είναι ενδεικτικό πως σε αρκετά μεγάλα νοσοκομεία και ΥΠΕ παρατηρούνται αδικαιολόγητα μεγάλες καθυστερήσεις στην έγκριση των μελετών, κατά παράβαση της κείμενης νομοθεσίας ή εξαιτίας άλλων εμποδίων τα οποία λειτουργούν ανασχετικά στην ομαλή αποζημίωση των ερευνητών κ.ο.κ.Σε όλα τα συνέδρια που έχουν διεξαχθεί με αντικείμενο τις κ.μ, διαπιστώνεται ότι η καθυστέρηση στα νοσοκομεία, αλλά και η άρνηση τους να διεξάγουν κ.μ που οφείλεται σε τείχη που υψώνονται λόγω της γραφειοκρατίας και μάλιστα στην διαχείριση των οικονομικών. Όλοι επικαλούνται ότι δεν μπορούν να γίνουν οι απαραίτητες πληρωμές στους γιατρούς και τα νοσοκομεία από τις εταιρείες που διεξάγουν τις κ.μ γιατί δεν υπάρχουν οι αντίστοιχοι κωδικοί στο λογιστικό σύστημα, στο πληροφοριακό σύστημα, στο δημόσιο λογιστικό… Επίσης ότι το νοσοκομείο δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τους οικονομικούς πόρους που προέρχονται από τις κ.μ για να μπορέσει να βελτιώσει τις συνθήκες του ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού και των χώρων του νοσοκομείου. Όπως αναλύεται παρακάτω όλα αυτά τα προβλήματα που αναφέρονται είναι ήδη λυμένα από την κείμενη νομοθεσία και μπορούν να εφαρμοσθούν από όλους τους εμπλεκόμενους (οικονομικές υπηρεσίες, διαχειρίσεις νοσοκομείων…). Με την νέα νομοθεσία για τις κ.μ, λόγω της ενσωμάτωσης του νέου κανονισμού 536/2014 στο εθνικό δίκαιο, θα πρέπει να γίνει πιο αυστηρό το πλαίσιο των χρονικών εγκρίσεων για όλους τους εμπλεκόμενους αλλά και των διαδικασιών οι οποίες υπάρχουν και δεν εφαρμόζονται. Μόνο έτσι θα μπορέσει η Ελλάδα να γίνει ανταγωνιστική για την προσέλκυση των κ.μ αλλά και να μάθουμε επιτέλους πόσο συμβάλουν στην εθνική οικονομία. Γιατί όλοι μιλούν για 80.000.000€ που μπορούν να γίνουν 300.000.000€ ή ακόμα και 1δισ. €(!) όμως η αλήθεια δεν αποτυπώνεται μέχρι σήμερα πουθενά. Με την χρήση των λογιστικών εργαλείων που αναφέρονται παρακάτω θα απλοποιηθούν οι διαδικασίες και θα καταγράφει με ακρίβεια ποια είναι η ωφέλεια από τις κ.μ στην εθνική οικονομία. Θα μπορέσουν λοιπόν να γίνουν πιο μεθοδικές προσεγγίσεις για την προσέλκυση τους, θα αξιοποιηθούν τα έσοδα των νοσοκομείων προς όφελος τους (άρα και προς όφελος των ασθενών) και θα μπορέσει η Ελλάδα να γίνει πιο ανταγωνιστική από τις άλλες χώρες.

 

Η λογιστική παρακολούθηση των κλινικών μελετών

Γενικές επισημάνσεις

Στα πλαίσια υπογραφής σύμβασης κλινικής μελέτης με Φορέα Οικονομικής Διαχείρισης (ΕΛΚΕ/ΕΛΚΕΑ) (Απόφαση ΔΥΓ3(α)/οικ. 18910, ΦΕΚ390Β/21-3-2013) είναι εφικτή η λογιστική παρακολούθηση της υλοποίησης αυτών μέσω του Π.Δ. 146/03 (Κλαδικό Λογιστικό Σχέδιο ΔΜΥ) και στα τρία (3) λογιστικά κυκλώματα (Γ.Λ., Δ.Λ. & Α.Λ.) που προβλέπονται.

Εξαρχής βέβαια πρέπει να τονιστεί ότι η υλοποίηση της κλινικής μελέτης εμπλέκει πολλά αντισυμβαλλόμενα μέρη όπως αυτά καθορίζονται στο σχετικό υπόδειγμα σύμβασης. Συγκεκριμένα συμμετέχουν ο χορηγός που είναι συνήθως η φαρμακευτική εταιρεία που επιχορηγεί το συνολικό πρόγραμμα, ο κύριος ερευνητής που είναι ο υπεύθυνος Ιατρός / Διευθυντής κλινικής εντός της οποίας πραγματοποιείται η μελέτη, το Νοσοκομείο και τέλος ο Φορέας Διαχείρισης του έργου που είναι είτε ο ΕΛΚΕ δηλ. ο Ειδικός Λογαριασμός Έρευνας που εντάσσεται σε κάποιο Πανεπιστήμιο, είτε ο ΕΛΚΕΑ την διαχείριση του οποίου έχει η αρμόδια Υγειονομική Περιφέρεια.
Η παρακολούθηση των γεγονότων που επηρεάζουν καθ΄ οποιοδήποτε τρόπο την λειτουργία του Νοσοκομείου και παρακολουθούνται λογιστικά από αυτό, περιγράφονται στην συνέχεια.

 

Διαδικασίες έγκρισης / σύμβασης

Στα πλαίσια προγραμματισμού υλοποίησης κλινικών μελετών ο κύριος ερευνητής καταθέτει στη γραμματεία του Επιστημονικού Συμβουλίου τον φάκελο μελέτης όπου πρωτοκολλείται. Το πρωτόκολλο κατάθεσης καθώς και η σχετική σύμβαση προωθείται στην Διοίκηση του Νοσοκομείου. Ο Διοικητής λαμβάνοντας υπόψη και την γνώμη του Επιστημονικού Συμβουλίου καθώς και τα κοστολογικά δεδομένα προχωρά στην υπογραφή της σύμβασης διεξαγωγής της μελέτης ύστερα από σύμφωνη γνώμη του Διοικητικού Συμβουλίου. Για την αξιολόγηση του φακέλου κατάθεσης και της σύμβασης, το Νοσοκομείο εισπράττει το ποσό των πεντακοσίων (500) ευρώ, ανεξαρτήτως της έκβασης υλοποίησης της μελέτης.(γεγονός Α1).

Με την τελική έγκριση υλοποίησης της μελέτης, από το σύνολο του προϋπολογισμού του έργου, μίνιμουμ 15% θεσμοθετείται υπέρ του Νοσοκομείου το οποίο αποδίδεται κατά την εξέλιξη της μελέτης αναλογικά με το ποσοστό υλοποίησης, όπως αυτό παρακολουθείται από τον φορέα διαχείρισης ΕΛΚΕ/ΕΛΚΕΑ. Το ποσοστό αυτό μπορεί να αυξηθεί κατά 5% επιπλέον εφόσον αποδεικνύεται η ιδιαίτερη συμβολή του Νοσοκομείου στην εκτέλεση του έργου. Η απόδοση του ποσοστού αυτού γίνεται στο Νοσοκομείο είτε από τον ΕΛΚΕΑ απευθείας, είτε από τον χορηγό της μελέτης, αν υπεύθυνος οικονομικής διαχείρισης είναι ο ΕΛΚΕ. (γεγονός Α2).

Για την περάτωση της κλινικής μελέτης ενδεχομένως να απαιτηθούν εργαστηριακές και διαγνωστικές εξετάσεις, για την διενέργεια των οποίων δαπανώνται ανθρώπινοι και υλικοί πόροι που επιβαρύνουν τον Προϋπολογισμό του Νοσοκομείου. (γεγονός Α3). Η κοστολόγηση αυτών γίνεται από τις αρμόδιες Υπηρεσίες του Νοσοκομείου, βάσει των επίσημων τιμοκαταλόγων τους και κατόπιν τιμολογούνται προς τον χορηγό της μελέτης. (γεγονός Α4).

 

Λογιστικές διαδικασίες

Η λογιστική παρακολούθηση των τεσσάρων (4) γεγονότων που εμπλέκουν την ενεργή συμμετοχή των υπηρεσιών του Νοσοκομείου επιτυγχάνεται και στα τρία (3) λογιστικά κυκλώματα που συλλειτουργούν στα πλαίσια του Π.Δ.146/2003. Μάλιστα το Π.Δ. έχει προνοήσει για την παρακολούθηση των κ.μ. σε ιδιαίτερους λογαριασμούς.
Συγκεκριμένα για το γεγονός Α1 της είσπραξης των πεντακοσίων ευρώ για την εξέταση του φακέλου χρησιμοποιείται ο ΚΑ Εσόδου 3919 του Δ.Λ. «Λοιπά έσοδα από την επιχειρηματική δράση» ο οποίος συνδέεται με τον κωδικό 75.05.09 «Λοιπά έσοδα από επιχειρηματική δράση» της Γ.Λ. ενώ πιστώνεται και ο λογαριασμός 96.75.09 της Α.Λ.

Για το γεγονός Α2 της τμηματικής είσπραξης 15-20% του προϋπολογισμού του έργου χρησιμοποιείται ο ΚΑ Εσόδου 3913 του Δ.Λ. «Έσοδα από επιστημονικές έρευνες» που συνδέεται με τον κωδικό 75.05.05 «Έσοδα από επιστημονικές έρευνες» της Γ.Λ. Στην Α.Λ ο αντίστοιχος 96.75.05 δύναται να αναλύεται σε υπολογαριασμούς ώστε να προκύπτει το έσοδο ανά κλινική και ανά έργο. Αυτή η πρακτική εξυπηρετεί αφενός την τμηματική και διαχειριστική παρακολούθηση του εσόδου κάθε έργου αλλά αφετέρου και την παρακολούθηση του εσόδου από όλες τις κ.μ. που διενεργεί η κάθε κλινική. Η σχεδιαζόμενη ανάλυση του λογαριασμού της Α.Λ. ενδεικτικά θα ήταν:
96.75.05.ΧΧ όπου ΧΧ ο κωδικός του τμήματος 96.75.05.ΧΧ.ΧΧΧΧ όπου η κατάληξη θα αναφέρεται στην αρίθμηση των κλινικών μελετών που διενεργεί κάθε τμήμα.

Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι τόσο το γεγονός Α1 όσο και το Α2 δεν έχουν αντικριζόμενα κόστη, ώστε να απεικονίζονται στα λοιπά έσοδα δραστηριότητας της κατάστασης αποτελεσμάτων χρήσης και δεν επηρεάζουν τον προσδιορισμό του μικτού αποτελέσματος.

Αντίθετα τα γεγονότα Α3 & Α4 επηρεάζουν την παραγωγική δραστηριότητα του Νοσοκομείου καθώς δεσμεύουν πόρους του προϋπολογισμού του. Συνεπώς το κόστος από την πραγματοποίηση των εργαστηριακών εξετάσεων καθώς και το έσοδο, μέσω λογαριασμών 73 της Γ.Λ,. από την κοστολόγησή τους επηρεάζει το μικτό αποτέλεσμα. Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει μόνο στο κύκλωμα της Αναλυτικής Λογιστικής. Το ευρισκόμενο κόστος των εξετάσεων αυτών θα πρέπει να κατανέμεται σε διακριτούς υπολογαριασμούς 92.00.ΧΧ των Κυρίων Κέντρων Κόστους μετά τον μερισμό των εργαστηρίων που συμπεριφέρονται ως Βοηθητικά Κέντρα Κόστους στην διαδικασία απορρόφησης του κόστους. Αντίστοιχα δύναται και το έσοδο από την τιμολόγηση των εξετάσεων αυτών να παρακολουθηθείτε σε ιδιαίτερους υπολογαριασμούς του 96.73 των κέντρων εσόδου δηλαδή των κλινικών.

 

Χρήση φορολογικών παραστατικών

Από 1/4/2015, τα Δημόσια Νοσοκομεία έχουν δικό τους ΑΦΜ (άρθρο 7 Ν. 3329/2005 ΦΕΚ 81/Α/2005). Ως ΝΠΔΔ για τις υπηρεσίες που υπόκεινται σε ΦΠΑ, υποχρεούνται σε έκδοση τιμολογίων (άρθρο 8 του Ν. 4308/2014, ΠΟΛ 1003/2014 παρ. 8.1.1 & 8.9.1). Συνεπώς το Νοσοκομείο, για την είσπραξη των ποσών που αφορούν κ.μ. (500 € και ποσοστό 15%), θα εκδίδει αντίστοιχα τιμολόγια δεδομένου ότι οι υπηρεσίες αυτές υπάγονται σε ΦΠΑ.
Άρα για την βεβαίωση των εξόδων μελέτης φακέλου των 500,00 ευρώ, εκδίδεται τιμολόγιο (ΤΠΥ) προς τους χορηγούς της μελέτης (γεγονός Α1). Επίσης τιμολόγιο εκδίδει και για την αμοιβή που εισπράττει από την υλοποίηση της κ.μ. κατά 15-20% είτε προς τον χορηγό είτε απευθείας προς τον φορέα οικονομικής διαχείρισης ΕΛΚΕΑ (γεγονός Α2) με σαφή και αναλυτική περιγραφή.

Ως προς την τιμολόγηση των εργαστηριακών εξετάσεων που απαιτούνται για την διεξαγωγή της μελέτης μετά την κοστολόγησή τους εκδίδεται παραστατικό (ΑΠΥ) προς τον χορηγό με αναλυτική περιγραφή των εξετάσεων αυτών (γεγονός Α4).

Στην εκκαθάριση δηλ. κατά την είσπραξη των παραπάνω συναλλαγών το Νοσοκομείο εκδίδει Γραμμάτιο Είσπραξης όπως έχει καθοριστεί από το έντυπο Δ5 241 του Υ.Υ.Κ.Α.

 

Προμήθεια απαραίτητου ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού μέσω των κλινικών μελετών

Τα έσοδα από τις κ.μ μπορούν να αξιοποιηθούν από το νοσοκομείο για την προμήθεια ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού, αναλωσίμων ή ακόμα και για υπηρεσίες. Η ανάγκη για τα παραπάνω εντάσσεται στο πρόγραμμα προμηθειών και ακολουθούνται οι διαγωνιστικές διαδικασίες που προβλέπονται στην ισχύουσα νομοθεσία για τις δημόσιες συμβάσεις και το δημόσιο λογιστικό. Οι διαδικασίες αυτές δεν είναι ούτε χρονοβόρες ούτε γραφειοκρατικές όπως λέγεται και γράφεται, απλά απαιτούν συνέπεια και γνώση από όλους τους εμπλεκόμενους(διοίκηση, ιατρικό νοσηλευτικό και διοικητικό προσωπικό) και σωστό προγραμματισμό.

 

Ωφέλη απο την διεξαγωγή των κλινικών μελετών. Συμπεράσματα

Η υλοποίηση των κ.μ. από τα Νοσοκομεία έχει πολλαπλά οφέλη. Επιγραμματικά:

– Η προαγωγή της έρευνας στο χώρο της Υγείας όπως εξάλλου αναφέρεται στους σκοπούς λειτουργίας, των Οργανισμών των Νοσοκομείων. Το Νοσοκομείο πλέον βρίσκεται στο επίκεντρο της εξέλιξης.
– Η συμβολή του προσωπικού (Ιατρικού και Νοσηλευτικού) στην επίτευξη των μελετών και άρα η μεταδιδόμενη τεχνογνωσία σε αυτό. Επιπλέον εμφυσάτε το αίσθημα δημιουργικής συμβολής και χρηστικότητας στους εργαζομένους. Τα ηθικά κίνητρα αυτής της συμμετοχής έχουν ανυπολόγιστη θετική επίδραση στην ψυχολογία του προσωπικού που συνεχώς δοκιμάζεται κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του, ιδιαίτερα στις σημερινές συνθήκες.
– Η οικονομική επιβράβευση του προσωπικού μέσω των θεσπιζόμενων αμοιβών τους.
– Τα οικονομικά οφέλη του Νοσοκομείου από την συμμετοχή του στην υλοποίηση των μελετών. Ειδικότερα στην χρονική περίοδο που διανύουμε των «ψαλιδισμένων» προϋπολογισμών μπορεί να αποτελέσει σημαντικό και ολοένα αυξανόμενο οικονομικό κεφάλαιο που να καλύπτει μέρος των σκοπών του, (αύξησ

η των εσόδων του με συνέπεια το όφελος προς τους ασθενείς).
– Η δημιουργία ευγενούς άμιλλας μεταξύ των τμημάτων του Νοσοκομείου ώστε η συμμετοχή στην υλοποίηση τέτοιων κλινικών να αποτελεί κίνητρο ολοένα και αυξανόμενης ενεργής βούλησης. Αυτό μπορεί να υποβοηθηθεί επιπλέον μέσα στα πλαίσια παρακολούθησης και υλοποίησης τμηματικών Προϋπολογισμών ώστε το οικονομικό όφελος, μέσω της εφαρμογής της Αναλυτικής Λογιστικής, να επικαρπώνεται από το συγκεκριμένο τμήμα. Αυτό το πλεόνασμα εν συνεχεία μπορεί να διατεθεί για σκοπούς προαγωγής του έργου του όπως π.χ. η επένδυση μέσω αγοράς πρωτοπόρων ιατρικών μηχανημάτων ή η δυνατότητα επιχορηγούμενης εκπαίδευσης του προσωπικού του.

Για όλους τους ανωτέρω λόγους είναι καθήκον όλων των εμπλεκόμενων φορέων να ενισχύσουν την απρόσκοπτη διενέργεια των κ.μ. στους χώρους των Νοσοκομείων και να επιλύσουν μέσω του θεσμικού πλαισίου κάθε πρόβλημα που τυχόν θα ανακύψει.

 

Λογιστικές εγγραφές

ΓΕΝΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ

ΔΗΜΟΣΙΟ ΛΟΓΙΣΤΙΚΟ

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ

Α1. Εγγραφή βεβαίωσης εξόδων φακέλου    
ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ Χ Π ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ Χ Π ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ Χ Π
30.00. … …

75.05.09 …

500

 

 

500

06.10.3919

06.21.3919

500

 

 

500

90.07.75 …

96.75.09 …

500

 

 

500

Α1. Εγγραφή είσπραξης εξόδων φακέλου
ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ Χ Π ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ Χ Π ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ Χ Π
38.03. … …

30.00. … …

500

 

 

500

06.21.3919

06.31.3919

500

 

 

500

Æ Æ Æ
Α2. Εγγραφή βεβαίωσης 15-20% επί του εκτελεσθέντος Π/Υ κλινικής μελέτης

(έστω το ποσό ανέρχεται σε 5.000 €)

ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ Χ Π ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ Χ Π ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ Χ Π
30.00. … …

75.05.05 …

5.000

 

 

5.000

06.10.3913

06.21.3913

5.000

 

 

5.000

90.07.75 …

96.75. … …

5.000

 

 

5.000

Α2. Εγγραφή είσπραξης
ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ Χ Π ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ Χ Π ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ Χ Π
38.03. … …

30.00. … …

5.000

 

 

5.000

06.21.3913

06.31.3913

5.000

 

 

5.000

Æ Æ Æ
Α3. Εγγραφή μερισμού κόστους παρακλινικών εξετάσεων

(διενεργείται εγγραφή στο τέλος της κοστολογικής περιόδου στο κύκλωμα της Α.Λ. από αντίθετο λογαριασμό του Εργαστηρίου ως ΒΚΚ και επιβάρυνση του ιατρικού τμήματος που διενεργεί την κλινική μελέτη. Έστω το ποσό ανέρχεται σε 2.500 €)

ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ Χ Π ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ Χ Π ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ Χ Π
Æ Æ Æ Æ Æ Æ 92.00. … …

92.00.09. … .99

2.500

 

 

2.500

Α4. Εγγραφή βεβαίωσης παρακλινικών εξετάσεων κλινικής μελέτης

(Έστω το ποσό ανέρχεται σε 3.000 €)

ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ Χ Π ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ Χ Π ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ Χ Π
30.00. … …

73.05. … …

3.000

 

 

3.000

06.10.3149

06.21.3149

3.000

 

 

3.000

90.07.73 …

96.73. … …

3.000

 

 

3.000

Α4. Εγγραφή είσπραξης
ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ Χ Π ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ Χ Π ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ Χ Π
38.03. … …

30.00. … …

3.000

 

 

3.000

06.21.3149

06.31.3149

3.000

 

 

3.000

Æ Æ Æ

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο virus.com.gr στις  11-4-2016

 

 

ΚΟΙΝΕΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ ΥΛΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΕ. ΈΝΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ CASE STUDY ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΥ.

ΚΟΙΝΕΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ ΣΤΗΝ Ε.Ε

Η κοινή συμφωνία για τις δημόσιες συμβάσεις στην υγεία, που εγκρίθηκε τον Απρίλιο του 2014 στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε), μπήκε σε εφαρμογή για πρώτη φορά από πέντε χώρες της ΕΕ (Βέλγιο, Κροατία, Κύπρο, Ιταλία και Μάλτα), οι οποίες ένωσαν τις δυνάμεις τους για να αγοράσουν από κοινού μέσα ατομικής προστασίας. Η σύμβαση συγκεκριμένα είναι για «την προμήθεια, την αποθήκευση και την αποστολή μέσων ατομικής προστασίας για τους εργαζόμενους στην υγειονομική περίθαλψη που μπορεί να χρειαστεί να ασχοληθεί με ιδιαίτερα μολυσματικές ασθένειες».

Τα υλικά του προστατευτικού εξοπλισμού που πρέπει να προσφερθούν από τους προμηθευτές , περιλαμβάνουν προστατευτικά γυαλιά, μάσκες, γάντια, φόρμες και μπότες. Αυτό είναι το είδος του εξοπλισμού που απαιτείται κατά τη θεραπεία ενός ασθενούς με τον ιό Ebola ή άλλης ιδιαίτερα μολυσματικής ασθένειας. Η προθεσμία για την κατάθεση των προσφορών είναι μέχρι τις 9 Μαΐου 2016. Η συμφωνία –πλαίσιο θα είναι για 3 χρόνια με δυνατότητα ανανέωσης  για ένα ακόμη έτος.

Από την δημοσίευση του παραπάνω διαγωνισμού στην εφημερίδα των ευρωπαϊκών κοινοτήτων μπορεί κανείς να εξάγει τα παρακάτω ασφαλή συμπεράσματα:

– Οι συνθήκες και οι εποχές αλλάζουν ραγδαία και δεν περιμένουν. Δεν περιμένουν την ενσωμάτωση της οδηγίας ή του κανονισμού, τον νόμο, το Π.Δ, την υπουργική απόφαση,… Οι προμήθειες για τις χώρες που θέλουν να προμηθεύονται άμεσα, αξιόπιστα υλικά και φάρμακα σε χαμηλές τιμές, πλέον θα γίνονται σε κεντρικό επίπεδο.

ΚΟΙΝΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΥΛΙΚΩΝ

-Οι προδιαγραφές θα είναι ενιαίες και δεν θα χωρούν «συγκεκριμένες απαιτήσεις» όπως γίνεται μέχρι σήμερα από κάποιους. Οι προδιαγραφές στην Ε.Ε γράφονται συνοπτικά αλλά ουσιαστικά, αναφερόμενες σε πρότυπα που όλοι γνωρίζουν και αποδέχονται. Δεν υπάρχουν λοιπόν ενστάσεις για τις προδιαγραφές αλλά και την ποιότητα των παραδοτέων υλικών-φαρμάκων. Κάτι το οποίο δεν γίνεται στις απαιτήσεις των υλικών-φαρμάκων που ζητούνται από τα ελληνικά νοσοκομεία και τους άλλους φορείς παροχής δημόσιας υγείας. Ίσως να φταίει ότι δεν υπάρχει πραγματικά καμία σοβαρή προδιαγραφή στους οργανισμούς που έπρεπε να υπάρχει παρ όλα τα περί αντιθέτου λεγόμενα από τους προέδρους και διευθύνοντες συμβούλους τους σε συνέδρια, ημερίδες και ανακοινώσεις.

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ ΕΠΥ

– Η ΕΠΥ στις 4 διακηρύξεις για τα φάρμακα που δημοσίευσε, σε 128 σελίδες που ήταν η κάθε μια από αυτές, δεν συμπεριέλαβε τα πιο βασικά μιας πλήρους διακήρυξης δημιουργώντας πολλά και σημαντικά ερωτήματα που μπορούν να ακυρώσουν την διαγωνιστική διαδικασία (ακόμα και εάν απαντήθηκαν εκ των υστέρων) και να μην μπορούν να προμηθευτούν τα ελληνικά νοσοκομεία τα αναγκαιούντα φάρμακα για τους ασθενείς τους σε καλύτερες τιμές.

-Στα παραρτήματα που συνοδεύουν την διακήρυξη της κοινής προμήθειας στην Ε.Ε αναφέρεται ο προϋπολογισμός ο οποίος είναι 6.450.000-12.200.000€. Όμως λόγω αυτού του εύρους αλλά και της τμηματικής παράδοσης των υλικών,  ζητείται οι προσφοροδότες να κοστολογήσουν και την αποθήκευση για το χρονικό διάστημα που θα απαιτηθεί μέχρι να ολοκληρωθεί η παράδοση των υλικών! Στις διακηρύξεις της ΕΠΥ λείπει εντελώς το παράρτημα που έχει τις ποσότητες φαρμάκων που θα παραδοθούν σε κάθε νοσοκομείο. Όπως επίσης δεν είναι σαφές πόσες παραδόσεις πρέπει να γίνουν σε κάθε νοσοκομείο στην διάρκεια της σύμβασης. Είναι πέρα από σίγουρο ότι ένας έντιμος προμηθευτής δεν θα μπορέσει να δώσει σοβαρή και αξιόπιστη  προσφορά.  Η συνέπεια θα είναι ο προμηθευτής να καθυστερεί τις παραδόσεις προκειμένου να γίνει μεγαλύτερος ο όγκος των παραδόσεων και να μειωθεί το κόστος logistics ή το χειρότερο να μην παραδώσει τις ποσότητες φαρμάκων που υποχρεούται αφού και οι εγγυήσεις που του ζητήθηκαν είναι ελάχιστες (0,5%!!) και οι συνέπειες ανύπαρκτες (αποκλεισμός από επόμενους διαγωνισμούς, καταλογισμός της διαφοράς του κόστους που θα προκύψει από την τιμή που θα έχει δώσει ο  επόμενος μειοδότης,…) Αυτά τα προβλέπει η ισχύουσα νομοθεσία αλλά ποτέ δεν έχουν επιβληθεί!! Συμπερασματικά πρώτα παρανομεί η αναθέτουσα αρχή που δεν εφαρμόζει την νομοθεσία και μετά ο προμηθευτής που δεν είναι συνεπής ,αφού δεν έχει συνέπειες!! Όμως το μεγάλο θύμα παραμένει ο ασθενής στο νοσοκομείο, οι εργαζόμενοι στα νοσοκομεία που δεν έχουν υλικά και φάρμακα να του χορηγήσουν και τέλος η εθνική οικονομία.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΤΙΜΩΝ

– Είναι μια καλή ευκαιρία να κατανοήσουν όλοι οι εμπλεκόμενοι, και κυρίως η ΕΠΥ, πως διαμορφώνονται οι τιμές στα αναλώσιμα, τα ιατροτεχνολογικά και τα φάρμακα και να ενημερώσουν σωστά όπως επιβάλλεται το παρατηρητήριο τιμών. Δεν είναι μόνο μια απλή τιμή που δόθηκε σε ένα διαγωνισμό και με αδιευκρίνιστες συνθήκες (για το είδος διαγωνισμού, την ποσότητα, την πληρωμή, την τοποθεσία, την ημερομηνία λήξεως!..). Είναι ο όγκος της προμήθειας, τα logistics κόστη, οι πληρωμές και πολλά άλλα που πρέπει να συνεκτιμηθούν για να καταχωρηθεί μια τιμή και αυτή να μπορεί να αποτελέσει τον προϋπολογισμό για έναν επόμενο διαγωνισμό. Γιατί για προϋπολογισμό μιλάμε αφού κάθε ένας διαγωνισμός είναι ανεξάρτητος και δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τον προηγούμενο ή τον επόμενο.

-Είναι μια καλή ευκαιρία να λάβουν γνώση και αυτοί που προτείνουν το νέο πλαίσιο για τις δημόσιες συμβάσεις, και το οποίο είναι σε διαβούλευση μέχρι τις 28-3-2016, μιας και η συγκεκριμένη προμήθεια των 5 κρατών  γίνεται με βάση την οδηγία 24-2014. Η ενσωμάτωση της οδηγίας στο εθνικό μας δίκαιο θα γίνει με τουλάχιστον 527σελίδες και 361 άρθρα!! Η πληρέστατη διακήρυξη της Ε.Ε για τα 5 είδη είναι μόνο 27 σελίδες, αντί των 128 της ΕΠΥ, και περιλαμβάνει τα πάντα.

-Είναι εμφανές ότι όλοι οι προμηθευτές- κατασκευαστές θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν άμεσα ότι το πλαίσιο γίνεται πιο αυστηρό και μειώνονται οι δυνατότητες των αναξιόπιστων προμηθευτών να συνεχίζουν να υπάρχουν. Πρέπει να ακολουθήσουν τις ευρωπαϊκές οδηγίες και τους κανονισμούς και να συμμορφωθούν όσο πιο σύντομα γίνεται και όχι να περιμένουν τις καταληκτικές ημερομηνίες εφαρμογής τους και τις πιθανές παρατάσεις που κάποιοι τους υπόσχονται, είτε λόγω άγνοιας είτε λόγω ιδιοτελών συμφερόντων, συνήθως ανεπιτυχώς. Θα ήταν λοιπόν και μια ευχάριστη έκπληξη εάν στον συγκεκριμένο διαγωνισμό συμμετείχαν και ελληνικές επιχειρήσεις και κατόρθωναν να κερδίσουν τον διαγωνισμό. Θα έδειχνε ότι είναι πανέτοιμες να αντιμετωπίσουν επιτυχώς τα νέα δεδομένα και τις νέες συνθήκες και θα προσέφεραν και στην εθνική οικονομία και το ΑΕΠ της χώρας.

ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΙΑΤΡΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΩΝ

Η αρχή για τις κοινές προμήθειες πανευρωπαϊκά στο χώρο της υγείας έγινε. Ο ανταγωνισμός θα ενταθεί και θα γίνει πιο απαιτητικός. Η επίκληση των οδηγιών και των κανονισμών θα γίνει η βασική δικαιολογία για τον αποκλεισμό αρκετών εταιρειών από τις δημόσιες συμβάσεις στην Ε.Ε. Επειδή κάποιοι συνειδητά λένε και γράφουν ότι ο κανονισμός (ο κάθε κανονισμός) έχει ένα χρονικό περιθώριο μέχρι να εφαρμοσθεί πρέπει να γίνει γνωστό ότι ο κανονισμός ισχύει λίγες ημέρες από την ημέρα που ψηφίζεται και δημοσιεύεται του στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και υποχρεωτικά αρχίζει να εφαρμόζεται στις χώρες της Ε.Ε, από την ημερομηνία που έχει καθοριστεί, είτε τον έχουν ενσωματώσει στο εθνικό τους δίκαιο είτε όχι.

 

Δημοσιεύτηκε στις  28-3-2016 στοHealtmag.gr

Σχετικό άρθρο  Διαφάνεια στις δημόσιες συμβάσεις της υγείας σε πραγματικό χρόνο.

 

CLAWBACK ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

CLAWBACK ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 

Με τους πρόσφατους νόμους, 4337 και 4354/2015 καθιερώθηκε το clawback στις δαπάνες των νοσοκομείων για φάρμακα. Πολλοί πίστεψαν ότι οι δαπάνες για φάρμακα θα αυξανόντουσαν (αφού για το 2015 ήταν σχεδόν 500.000.000€ και με τον ν 4346/2015 πήγαν στα 570.000.000€). Ήταν εμφανές ή ότι ήταν λάθος ή ότι περιείχε και κάποια άλλη δαπάνη που μέχρι τότε δεν είχε ενταχθεί. Γιατί οι περικοπές και ο περιορισμός της σπατάλης σε όλο το δημόσιο συνεχίζεται και θα ήταν αδύνατο να υπήρχε έστω και μια μικρή αύξηση σε κάποιο κωδικό (ΚΑΕ) υπουργείου.

ΙΑΤΡΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΩΣΙΜΑ ΝΟΜΟΣ 4337/2015

Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι ότι κάποιοι δεν μπορούν και δεν θέλουν να αντιληφθούν ότι με το νόμο 4337/2015 υπάρχει clawback σε όλες τις προμήθειες του δημοσίου! Το claw back θα αφορά και τα ιατροτεχνολογικά , τα αναλώσιμα και τα αντιδραστήρια των νοσοκομείων. Τα πάντα!! Οι προϋπολογισμοί όλων των ΝΠΔΔ θα ελέγχονται σε πραγματικό χρόνο και όλες οι υπερβάσεις δεν θα πληρώνονται!

Ειδικότερα στον 4337/2015 αναγράφονται τα εξής:

Τα τιμολόγια αγαθών και υπηρεσιών εξοφλούνται εντός των προθεσμιών που προβλέπονται ,δεν θα συσσωρεύονται ληξιπρόθεσμες οφειλές.

Εάν υπάρχουν αρνητικές αποκλίσεις άνω του 10% από τους τριμηνιαίους δημοσιονομικούς στόχους, περικόπτεται η επιχορήγηση, ή η απόδοση πόρων, ή οποιαδήποτε μορφή ενίσχυσης από το κρατικό προϋπολογισμό, ίση με το ποσό της υπέρβασης πέραν του ανωτέρω ποσοστού.

Επίσης αναστέλλεται η καταβολή των αμοιβών των μελών των Διοικητικών Συμβουλίων (Δ.Σ)  έως την εξισορρόπηση του αρχικώς εγκεκριμένου  προϋπολογισμού και την αντιστάθμιση τυχόν αρνητικών αποκλίσεων. Εάν για δυο συνεχόμενα τρίμηνα διαπιστωθεί απόκλιση, τότε παύονται αυτοδικαίως τα μέλη του Δ.Σ.

CLAWBACK ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΡΑΦΥΛΛΗΣ
CLAWBACK ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΡΑΦΥΛΛΗΣ

 

MANAGERS ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ

Όλα τα παραπάνω, επιτάσσουν την στελέχωση των νοσοκομείων και των υπηρεσιών υγείας με στελέχη που γνωρίζουν το αντικείμενο, αφού θα χρειαστεί όχι μόνο να πληρώνονται όπως μέχρι σήμερα, αλλά και να πληρώνουν τις τυχόν βαριές αμέλειες τους.

Οι managers νοσοκομείων δεν θα είναι πάρεργο αλλά κόλαση για τους «επαγγελματίες διοικητές» οι οποίοι έχουν ως μοναδικό προσόν την κομματική τους ταυτότητα.

ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ

Πρέπει λοιπόν να υπάρξει μια διάφανη διαδικασία σε όλους τους φορείς και τα  επίπεδα τα οποία εμπλέκονται στις προμήθειες των νοσοκομείων και του συστήματος υγείας. Οι διαμαντένιες εποχές πέρασαν και έγιναν απλά κάρβουνα. Απαιτείται να λειτουργήσουν επιτέλους τα πανάκριβα πληροφοριακά συστήματα που έχουν αγοραστεί τα προηγούμενα χρόνια και δεν έχουν χρησιμοποιηθεί μέχρι σήμερα μόνο και μόνο για να μην μπορεί να υπάρχει έλεγχος. Τέλος η εφαρμογή των οδηγιών και των κανονισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης , η οποία είναι ούτως ή άλλως υποχρεωτική, μπορεί να βοηθήσει στην κατεύθυνση αυτή. Οι επιχειρήσεις πρέπει να αναζητήσουν τις συνθήκες και τις προϋποθέσεις που θα τις βοηθήσουν να μειώσουν τα κόστη τους και να γίνουν ανταγωνιστικές και εξωστρεφείς όπως επιτάσσουν οι συνθήκες, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά παγκοσμίως. Η επιμονή χρησιμοποίησης στοιχείων που δεν βοηθούν στην πραγματική κατανόηση του σημερινού προβλήματος στην Ελλάδα μόνο τροχοπέδη μπορούν να αποτελέσουν εάν δεν είναι επίκαιρα και αξιόπιστα.

 ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ CLAWBACK

Η εξαίρεση από το claw back για τα φάρμακα που θα  προμηθεύονται τα νοσοκομεία μέσα από διαγωνιστικές διαδικασίες και εκπτώσεις είναι στην ορθή κατεύθυνση αφού οι τιμές των φαρμάκων αυτών μπορούν να ελέγχονται διαρκώς.

Αυτό όμως σε κάθε περίπτωση δεν αναιρεί ότι ο προϋπολογισμός του υπουργείου υγείας είναι συγκεκριμένος και θα εκτελείται με ακρίβεια στο σύνολο του.

Αναγράφεται ευκρινώς στο ν 4052/2012 ότι «οποιαδήποτε υπέρβαση των δημόσιων δαπανών για τα φαρμακευτικά προϊόντα πάνω από το όριο δαπανών του έτους, εντός του οποίου θα πραγματοποιείται η δαπάνη, δεν επιτρέπεται και θα επιστρέφεται αυτόματα».

Αυτό σημαίνει ότι αφορά και άλλες φαρμακευτικές δαπάνες, πλην του ΕΟΠΥΥ και των νοσοκομείων, που δεν αναφέρονται ευκρινώς κάπου και ξεπερνούν τα 100.000.000€.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μόνο η πραγματική ανάλυση των δεδομένων μπορεί να εγγυηθεί την κατανόηση τους, και επομένως μπορεί να δώσει εφαρμόσιμες λύσεις.

Η ανάπτυξη και η ανταγωνιστικότητα έρχεται σαν επιστέγασμα όλων των προσπαθειών που έχουν γίνει το προηγούμενο χρονικό διάστημα και όχι με όμορφα λόγια ,δηλώσεις και εικονική πραγματικότητα.

Ενδιαφέρον άρθρο του Ιωάννη Καραφύλλη για τα φάρμακα:

Υλοποίηση της ευρωπαϊκής οδηγίας για τα ψευδεπίγραφα φάρμακα ΙΙ